گفت‌وگو با فرهاد وکیلیان درباره تعریف پرداخت دیجیتال و چیستی آن
مدیرعامل شرکت سابین تجارت آریا: «اگر شرکتی بخواهد به صورت قدرتمند در زمینه پرداخت دیجیتال فعالیت کند، قطعاً باید از فضای سنتی کسب‌وکار فاصله بگیرد، خلاقیت و کار اشتراکی را گسترش دهد و با رویکردی نوآورانه به طراحی فرآیندها نگاه کند.»
صنعت پرداخت، صنعتی است که روزبه‌روز شاهد تغییر و تحول در آن هستیم و در این راستا اگر فعالان این صنعت خود را با تکنولوژی‌های روز تطبیق ندهند، ممکن است از میدان رقابت خارج و حذف شوند.
فرهاد وکیلیان
در گذشته‌ای که دور هم نیست در بحث پرداخت تنها می‌توانستیم به ابزار کارت و کارت‌خوان‌ها مراجعه کنیم، اما در حال حاضر ابزارها و اپلیکیشن‌های متفاوتی طراحی و به بازار ارائه شده‌اند که میتوانند به‌راحتی انواع پرداخت‌ها را توسط آنها مدیریت کرد؛ از پرداخت مبتنی بر کد کیوآر گرفته تا پرداخت‌های درون برنامه‌ای.
اینها از ساده‌ترین کاربردهایی هستند که می‌توان برای حوزه پرداخت به‌کار برد. درحالی‌که روزبه‌روز واژه‌های جدیدی برای خدمات و تکنولوژی‌های جدید در صنعت پرداخت به چشم می‌خورند که از کارکرد دقیق آنها چشم‌انداز دقیقی نداریم.
«پرداخت دیجیتال» یکی از این عبارات است که به‌نظر می‌رسد روند بعدی صنعت پرداخت در این حوزه خواهد بود اما اینکه این روند دقیقا چگونه خواهد بود هنوز تجمیع آرایی روی آن صورت نگرفته است و هر کسی تعریف خودش را ارائه می‌دهد که اغلب گذر زمان نشان خواهد داد که کدام تعاریف، تعاریف درست‌تر و ماندگارتری بوده‌اند. سوالی که پیش می‌آید این است که پرداخت دیجیتال با پرداخت‌هایی مانند پرداخت الکترونیکی چه تفاوتی دارد و وجه تمایز آنها با یکدیگر چیست؟
برای رسیدن به پاسخ صحیح و جامع برای این سؤال باید به مرور سراغ صاحبنظران و فعالان صنعت پرداخت برویم تا نظرات همه را بشنویم. برای شروع، سراغ فرهاد وکیلیان، مدیرعامل شرکت سابین تجارت آریا رفتیم و از او درباره نگاهش به پرداخت دیجیتال پرسیدیم.
فرهاد وکیلیان، مدیرعامل شرکت سابین تجارت آریا درباره تعریفی که می‌توان برای پرداخت دیجیتالی داشت توضیح داد و گفت: «در حال حاضر در کشور ما، تعریف ثابتی از پرداخت دیجیتال که فعالان صنعت در مورد آن به اتفاق نظر واحدی رسیده باشند، الزاماً وجود ندارد این مفهوم ماهیتاً جدای از تعریف بانکداری دیجیتال نیست و در تعریف آن نیز، عموماً به همان مفهوم اتکا می‌شود.»
البته به باور او این موضوع به این معنا نیست که برای واژگان مطروحه مرتبط با این تعاریف که لاجرم از منابع خارجی برگرفته شده‌اند مثل Digital Payment ،Digital Banking ،Electronic Banking و e-payment system تعاریف مشخصی وجود ندارد، بلکه بدین معناست که شاید نتوانیم از یک اتفاق نظر جمعی صحبت کنیم، اما در نهایت هدف از یک بانک دیجیتال خودکارکردن هر چه بیشتر رویه‌ها است؛ به گونه‌ای که این مسیر چه از جانب کاربر و چه از جانب بانک در ساده‌ترین و کوتاه‌ترین مسیر ممکن با کمترین دخل و تصرف نیروی انسانی و کاربرد مسیر سنتی بانکداری، عملیاتی شود.
او اشاره کرد: «با توجه به اینکه پرداخت یکی از ابزارهای بانکی است، بنابراین می‌توانم اینگونه بگویم که ما مترادف با این تعاریف فاکتورهایی را به عنوان الگوی رویکردهای دیجیتالی خود در نظر گرفته‌ایم.»
شخصی‌سازی و هماهنگ شدن خدمات پرداختی مورد نظر متناسب با نیازهای جامعه هدف و همچنین کاربر نهایی به ساده‌ترین و کاربردی‌ترین شکل ممکن، یکی از فاکتورهای الگوی دیجیتالی شدن است که وکیلیان به آن اشاره کرد.
از دیگر الگوها استفاده بهینه از بانکداری باز و Open API برای خلق و گسترش سرویس یا خدمات پرداخت دیجیتال است که مدیرعامل شرکت سابین تجارت آریا درباره آن توضیح داد: «یک شرکت پرداخت برای قرار گرفتن در مسیر دیجیتالی شدن بر ابزارهایی استوار می‌شود که عملاً بستر آن را یک بانک دیجیتال فراهم کرده است.»
پرداخت دیجیتالی چه جایگاهی در صنعت دارد؟
خدمات پرداخت دیجیتالی در حالتی که بهترین هم نشینی را در اکوسیستم بانکی و پرداختی داشته باشد را تعریف دیگری از این عبارت می‌توان دانست. وکیلیان با بیان این مطلب گفت: «این اکوسیستم بر خلاف تعریفی که بسیاری مطرح می‌کنند، الزاماً شامل سرویس‌های متعدد نیست، بلکه ایجاد شاکله‌ای است که تمامی سرویس‌های زیر مجموعه، در ساختاری کاملاً مرتبط و همگن عمل کنند و مسیرها و اجزای آن نیز با یکدیگر مرتبط باشند. به‌طور مثال شرکتی که از راه‌اندازی کیف پول صحبت میکند باید سازوکار متناسبی را خلق کند، با فرض اینکه سرویس صادرکنندگی که بعضاً در اختیار بانک یا شرکت است، با سرویس‌های پذیرندگی متصل و مرتبط باشد.»
به‌گفته او به‌روز کردن رویه‌ها و فرآیندهای بانکداری و پرداختی سنتی و حذف تشریفات غیر ضروری اداری تا حد ممکن و در واقع تغییر ظاهری و ماهوی خدمات سنتی پرداخت متناسب با دانش و ابزار روز مانند EKYC می‌تواند در تعریف دیگری از پرداخت دیجیتالی جای بگیرد.
وکیلیان در ادامه به رویکردی که آنها در بانکداری دیجیتال در پیش گرفته‌اند اشاره کرد و گفت: «نهایتاً با توجه به رویکردی که بانک ایران زمین به عنوان شرکت بالادستی سابین تجارت آریا در قبال بانکداری دیجیتال در نظر گرفته است و ما به عنوان شرکت زیرمجموعه بانک که رویکرد دیجیتالی شدن را در اهداف و دورنمای فعالیت خود تعریف کرده است، برای طراحی محصولات و خدمات خود بر تداوم همین مسیر پایبندیم و تلاشمان بر این است که فاکتورهای ذکر شده را تا حد ممکن، در تمامی پروژه‌هایمان رعایت کنیم و محصولاتی که در آینده‌ای بسیار نزدیک به بازار خواهد آمد، از همین الگو پیروی خواهند کرد.»
الگوهای پرداخت دیجیتال را با نیازهای کاربر طراحی می‌کنیم
مدیرعامل شرکت سابین تجارت آریا در پاسخ به این سؤال که آیا شرکت سابین تجارت آریا حرکتی جهت قدم برداشتن به سمت ارائه راهکارهای مبتنی برای دیجیتال برداشته یا نه، گفت: «در بازار پرداختی که حدود ۸.۵ میلیون دستگاه کارتخوان برای دو میلیون فروشنده، مشغول فعالیت است و با اَبَر اپلیکیشن‌هایی که بودجه‌های بسیار سنگین تبلیغاتی و توسعه‌ای دارند، حضور در بازار پرداخت دیجیتال با شکل متداول آن دو سؤال اساسی را ایجاد میکند. اول اینکه حضور ما صرفاً در همان شکل سنتی کاربری دستگاه‌های کارتخوان تا چه حدی می‌تواند راهگشا باشد؟
از طرفی طراحی اپلیکیشن‌هایی که به ارائه خدمات بانکداری دیجیتال؛ مشابه سایر اپلیکیشن‌های معروف پرکاربر، می‌پردازد، چه امتیاز و خدمات ویژه‌ای را برای مشتری هدف ایجاد میکند؟ از طرف دیگر چه اهرمی برای ضمانت گرفتن کاربر فعال در چنین محصولاتی وجود دارد؟ بر همین اساس تصمیم گرفتیم که محصولات و خدماتمان را بر اساس الگوهای پرداخت دیجیتال و با بالاترین سطح هم‌خوانی با نیازهای کاربر، بازطراحی نهایی کنیم.»
او با ذکر مثالی راهکارهای خود را مبتنی بر دیجیتالی شدن بیشتر توضیح داد و در این باره گفت: «به طور مثال یک اپلیکیشن دستگاه کارتخوان را در نظر بگیرید که در متداول‌ترین حالت، چهار عمل اصلی را انجام می‌دهد و در نهایت در صورتی که کاربری ویژه‌ای برای آن تعریف شده باشد فرضاً پرداخت‌های گروهی قبوض برای آن عملیاتی شده است. فضایی که معمولاً در این روند دیده نشده است، هماهنگ شدن خدمات پرداختی این ابزار بر اساس نیازهای گروه‌های خاص و کاربر نهایی است.»
وکیلیان درادامه گفت: «در شرکت سابین تجارت آریا سعی ما بر این بوده است که در چنین فضاهایی به نقش‌آفرینی بپردازیم. این موضوع جذابیت ابزار پرداختی را برای گروه‌های خاص بیشتر خواهد کرد و در نهایت منجر به خلق ویژه‌ترین شکل کاربری بر اساس نیازمندی‌های متفاوت بازار هدف، همچنین برآورده شدن انتظارات بانک دیجیتالی به عنوان بانک عامل خواهد بود. بنابراین اگر اپلیکیشنی در این شرکت طراحی می‌شود، بر اساس نیازهای خاص مخاطب هدف و فضای کاربری متناسب با آن است که الزاماً راهکار جذب مشتری برای آن، حضور گسترده در رسانه‌های مخاطب عام نیست و برای اقشار خاص طراحی شده است.»
او ضمن اشاره به اینکه سابین تجارت آریا دیجیتالی شدن را به عنوان ابزار بازاریابی در بازاری که نسبتاً اشباع شده انتخاب کرده است، توضیح داد: «طراحی ابزارها و سرویس‌های خدمات ویژه بخش مشخصی از بازار هم به لحاظ پشتیبانی و هم به لحاظ هزینه‌های طراحی و تولید گسترده خواهد بود و اساساً می‌توان تا با ایجاد تعاملات مسیرهای اشتراکی ارزانتر و کاربردی، محصولات ویژه مخاطبان خاص را ارائه دهیم. مضاف بر اینکه تلاش ما بر این است که هزینه‌های سخت‌افزاری و اجرایی را نیز تا حد ممکن کاهش دهیم. بنابراین ما عملاً جز همراه شدن با مسیر پرداخت دیجیتال راهکار دیگری نداشته‌ایم. همچنین دیجیتالی شدن را به عنوان ابزار بازاریابی در بازاری که نسبتاً اشباع شده، انتخاب کرده‌ایم.»
مشکلی که در قوانین و نظام کارمزد وجود دارد
مدیرعامل شرکت سابین تجارت آریا در ادامه به چالش‌هایی که صنعت پرداخت با آن مواجه است اشاره کرد و گفت: «یکی از بزرگترین چالش‌هایی که صنعت با آن مواجه است قوانینی است که نیاز به اصلاح دارند. همچنین قوانینی که به یک باره تعریف می‌شوند فرآیندهای جاری شرکت‌ها را با مشکل مواجه می‌کنند. قانون جدید مربوط به دریافت کدهای مالیاتی برای پذیرندگان شرکت‌های پرداختی از جمله این قوانین است.»
از دیگر مسائل مرتبط با صنعت پرداخت مبحث کارمزد است. وکیلیان در رابطه با این مساله توضیح داد: «در گذشته با وجود اینکه فرآیند درستی برای قیمت‌گذاری کارمزد وجود نداشت یک رقم برای آن در حال تعریف بود. در حال حاضر در صورتی که بانک‌ها مجبور شوند مدل کارمزدهای بانکی را به شکلی تعریف کنند که این هزینه از کاربرها دریافت شود، احتمالاً بانک‌هایی که صاحب سرمایه هستند و حمایت‌های گسترده‌تری از شرکت‌های پرداخت زیر مجموعه خواهند داشت، سهم عمده‌ای از بازار را از آن خود خواهند کرد و عملاً پرداخت در انحصار تعداد مشخصی از بانک‌ها و شرکت‌های تابعه آنها، قرار خواهد گرفت و این امر برای فعالیت شرکت‌های کوچک‌تر و خلاق‌تر مشکل‌ساز خواهد بود.»
به‌گفته او منافعی که برای شرکت‌های پرداختیاری به عنوان مدل کسب‌وکاری با امکان دریافت کارمزد در نظر گرفته شده؛ به‌گونه‌ای تعریف نشده که این شرکت‌ها را از چالش‌های قانونی و مشکلات بالقوه برهاند. اساساً مقوله پرداختیاری قرار بود برای تسهیل نیازمندی‌های کسب‌وکارهای کوچک ممارست کند که با قوانین موجود عملاً مسائلی را به همراه خواهد داشت که با چنین ماهیتی، هماهنگی ندارد. درحالی‌که نهاد قانونگذار (شاپرک) به خوبی در این زمینه تلاش میکند.
وکیلیان به چالشی که پیش روی بانک‌های تازه تأسیس وجود دارد نیز اشاره کرد و گفت: «از مشکلات دیگری که برای بانک‌های تازه تأسیس به نسبت بانک‌های قدیمی‌تر وجود دارد حضور و سهم این بانک‌ها در شرکت‌های پرداختی است که عملاً در بسیاری موارد مانع حضور بانک‌های تازه تاسیس‌تر به عنوان بازیگرانی فعال در شرکت‌های پرداختی محسوب می‌شود، که عملاً مانع رسیدن به حقوق این بانک‌ها و بهره بردن از مزایای این نوع شرکت‌هاست.»
چالش هزینه‌بر و زمانبر بودن طرح‌های مبتنی بر پرداخت دیجیتال
مدیرعامل شرکت سابین تجارت آریا هزینه‌بر و زمانبر بودن زیرساخت‌ها و تعریف خدمات مبتنی بر پرداخت دیجیتال را مهم‌ترین چالش این شرکت دانست و گفت: «شرکت سابین تجارت آریا چه در پروژه‌های مشترک با بانک ایران زمین چه همکاری با سایر بانک‌ها مسیر سختی را برای توجیه اقتصادی طرح‌های مبتنی بر پرداخت دیجیتال پیش رو دارد و علت آن جدید بودن این خدمات و نبودن نمونه‌های عملیاتی شده و تجربی در بسیاری از پروژه‌هاست.
بنابراین چون ضمانت قطعی برای کل مسیر بر اساس تجربه‌های قبلی وجود ندارد، توجیه جامعه سرمایه‌داری برای صرف بودجه روی محصولات پرداختی نوآورانه و خلاقانه سخت‌تر خواهد بود. چراکه به هر حال ریسک سرمایه‌گذاری در این زمینه وجود دارد و این ریسک از جمله چالش‌های ماست.»
پیشنهادی که وکیلیان برای شرکت‌های علاقمند به ورود و فعالیت در فضای پرداخت دیجیتال دارد این است که اگر شرکتی بخواهد به صورت قدرتمند در زمینه پرداخت دیجیتال فعالیت کند، قطعاً باید از فضای سنتی کسب‌وکار فاصله بگیرد، خلاقیت و کار اشتراکی را گسترش دهد، با رویکردی نوآورانه به طراحی فرآیندها نگاه کند و عملاً به Open Business معتقد باشد. اعتقاد به عملیاتی شدن Open Business، نه فقط در مقام کلام و با اتکا به پیشوند Open بر روی محصولات، بلکه پیش‌نیاز آن تفکر باز برای پذیرش کسب‌وکار اشتراکی خواهد بود.
لینک خبر در سایت راه پرداخت
